سهيلا سلطاني

 

بحث پرداخت الکترونيکي يکي از محوري ترين و اساسي ترين مباحث توسعه بانکداري الکترونيکي است. مدل هاي مختلفي براي پرداخت الکترونيکي ارائه و عملياتي شده است که هر يک بر اساس شرايط و امکانات و نيازهاي مردم که در واقع مشتري اصلي اين سيستم ها هستند توسعه مي يابند و در واقع اين مردم هستند که بر کيفيت يا عدم کارايي مدل هاي پرداخت صحه مي گذارند و در نتيجه اين فرصت را به مديران و برنامه ريزان مي دهند که مدلهاي مطلوب را حفظ و اشاعه دهند و مدل هاي نامطلوب و ضعیف را اصلاح و تقويت نمايند.

در اين بين آنچه در بحث پرداخت الکترونيکي ايران شاهد هستيم به هيچ وجه نشان از وجود يک جريان جامع و يکپارچه که با هدفمندي خاصي سعي در هماهنگ سازي و يکنواخت کردن پرداخت الکترونيکي در ايران باشد, ندارد. به طور کلي در حال حاضر سه روش پرداخت از طريق خودپرداز, پايانه هاي فروش و اينترنت در ايران بيش از ساير مدل ها مورد توجه قرار دارد که در اين سه مورد نيز تعادل و کارايي لازم وجود ندارد.

به عنوان نمونه بر طبق آمار تنها دو درصد مبادلات پولي مردم ايران روي پايانه هاي فروش انجام شده است و اين در شرايطي است که تعداد دستگاه هاي پايانه فروش نصب شده در سراسر کشور حدود صدهزار دستگاه است ولي تعداد خودپردازهاي موجود در حدود هفت هزار دستگاه است. از سوي ديگر مردم حدود 300 شهر در ايران به اينترنت دسترسي دارند که جمعيتي در حدود 15 ميليون نفر را شامل مي شوند. نگاهي گذارا به اين آمار نشان مي دهد که علي رغم وجود بستر ها و زيرساخت ها ما هنوز نتوانسته ايم در برنامه ريزي و فرهنگ سازي براي تغيير ذائقه عمومي از به همراه داشتن پول نقد به پول الکترونيکي موفق عمل کنیم.

بایستی دید عمده ترین مشکلاتی که در زمینه توسعه بانکداری الکترونیکی و بخصوص سیستم های پرداخت الکترونیکی وجود دارند چه می باشند. یکی از بزرگترین مشکلات در این زمینه نارضایتی مردم از درست کار نکردن این سیستم ها می باشد. همه ما همه روزه شاهد تعداد زیادی از پایانه های فروش و دستگاههای خود پردازی هستیم که به درستی کار نمی کنند و یا کلا سیستم آنها قطع می باشد و در نتیجه از ارئه خدمات ناتوان می باشند.و البته باید در این بین مساله آموزش نحوه استفاده صحیح از این سیستم ها را نیز در نظر گرفت چه بسا افرادی وجود دارند که به دلیل عدم اطلاع از شیوه صحیح کار با این دستگاهها باعث خرابی آنها می شوند. در مورد سایت های اینترنتی که به منظور پرداخت الکترونیکی ایجاد شده اند نیز همین مشکلات وجود دارد.به روز نشدن به موقع این سایتها، نداشتن اطلاعات دقیق و جامع از نحوه پرداخت، و سایر اطلاعات مورد نیاز مراجعه کنندگان به این سایتها و نبودن بستر اینترنتی مناسب در کشور ، و نبود اطمینان به این نوع از پرداخت ها چالش هایی هستند که با آنها مواجه هستیم و بایستی با برنامه ریزی صحیح و جامع ابتدا سعی در برطرف کردن مشکلات زیر ساختی موجود و سپس آموزش و فرهنگ سازی در ارتباط با این مقوله نمائیم.

با توچه به شرايط موجود که  ساليانه قريب به 100 ميليارد تومان صرف جمع اوري و امحا و توليد اسکناس در کشور مي شود, ضروري است که همه بانک ها و شرکت هاي فعال در حوزه بانکداري الکترونيکي بر اساس يک نظام جامع و يکپارچه که با هدايت و نظارت مستقيم بانک مرکزي طراحي شده, اقدامات خود را براي توسعه پرداخت الکترونيکي همگام و يکپارچه سازند تا بهترين مدل براي حذف اسکناس از مبادلات روزمره مردم انتخاب و عملياتي شود.